Snelle zandfilter
Zandmediafilters worden als primaire filter (na een eventuele voorzeving) gebruikt om relatief grote hoeveelheden organisch en niet-organisch vast materiaal te verwijderen. Zandmedia filters zijn goed bruikbaar als hoofdfilter, wanneer veel organisch materiaal in het uitgangswater aanwezig is.
Een zandmediafilter is gevuld met zand of andere vaste deeltjes als gebroken graniet of silica materiaal. Nieuw filtermateriaal dient gespoeld te worden voor gebruik om het eventueel aanwezige stof te verwijderen.
Meestal loopt het water verticaal van boven naar beneden door de filter. Bovenin de tank is een soort sproeisysteem voorzien om het ongefilterde water beter te verdelen over het filtermedium. Onderaan de tank is een drainagescherm aangebracht om het gefilterde water door te laten en het filtermedium tegen te houden. Boven de drain ligt een laag grind.
De fijnheid van het filter wordt vaak uitgedrukt in Mesh. Deze filtergraad is bepalend voor de grootte van de deeltjes die doorheen het filter nog kunnen passeren. Hoe hoger de Mesh-waarde, hoe fijner de filtratie.
Terugspoelen is nodig om de filters te reinigen. Als de filters regelmatig teruggespoeld worden blijven de meeste verontreinigingen in de bovenste centimeters van het zandmedium. Terugspoeling kan manueel of automatisch, op basis van tijd of druk. Typische drukverschillen om terug te spoelen zijn ongeveer 0,5 bar boven het drukverschil van een schone filter (0,20 tot 0,35 bar). Er kan ook teruggespoeld worden zodra één van beide parameters (tijd, drukverschil) overschreden wordt.
Indien doorheen deze snelle zandfilter drainwater gestuurd wordt, is het belangrijk dat het terugspoelwater opgevangen wordt.
Langzame zandfiltratie
Bij langzame zandfiltratie berust de zuiverende werking op een samenwerking van filtratie en afbraak door micro-organismen. Het water doorstroomt de zandfilter van boven naar onder. De langzame zandfilter is opgebouwd uit verschillende lagen, met toenemende grofheid naar onder. De totale hoogte varieert van 2,5 tot 4 m.
De eerste zandlaag (1 à 1,5 m dik) bestaat uit fijn gewassen zand, vrij van klei, leem en kalk. De korrelgrootte is kleiner dan 2 mm. Uit onderzoek blijkt de werking het meest optimaal bij een korrelgrootte tussen 0,15 en 0,35 mm, maar in de praktijk wordt – om het verstoppingsgevaar van de zandfilter te verminderen – vaak iets grover zand genomen. Deeltjes met een diameter die groter is dan de poriën van de zandfilter worden tegengehouden door de zeefwerking. Rond de zandpartikels ontwikkelen zich micro-organismen die een biofilm vormen. De opbouw van de biofilm duurt ongeveer drie weken, vanaf dan werkt de zandfilter optimaal. De biofilm breekt ziektekiemen af. De bacteriologische werking is meest werkzaam in de bovenste laag van het filterbed en daalt gradueel volgens de diepte van het bed.
Onder het zandpakket bevinden zich 3 grindlagen. Deze zijn meestal 15 cm dik. Ze zijn wel van een verschillende diameter (grindlaag 1: korrelgrootte 2-8 mm, grindlaag 2: 8-16 mm ; grindlaag 3: 16-32 mm). De grindlagen voorkomen dat het zand in het drainagesysteem binnendringt en zorgen ervoor dat het water vlot uit het zand stroomt. Onderaan de langzame zandfilter zijn er dan drainageslangen aanwezig om het ontsmette water af te voeren.
De verscheidenheid in het type en de grootte van het filtermateriaal heeft een belangrijke invloed op de werking van de filter. De filtratiesnelheid bij een langzame zandfilter bedraagt 100 tot 120 l/uur/m².
Bij het opstarten van een langzame zandfilter brengt men best van onderuit water in de filter, om alle aanwezige luchtbellen gemakkelijk te verwijderen. Omdat de toplaag van de langzame zandfilter gevoelig is voor verslemping, gebeurt er best een voorfiltratie om fijne vuildeeltjes en algen te verwijderen. Hiervoor kan bijvoorbeeld een multimediafilter gebruikt worden.
Figuur: schematische voorstelling van een langzame zandfilter met drie grindlagen en een zandlaag
Door de eenvoudige techniek is de kost van dergelijk ontsmetttingssysteem redelijk laag. Organisch materiaal, troebelheid en gesuspendeerde deeltjes verdwijnen uit het water. Veel ziekteverwekkers zoals schimmels ( Phytophthora, Pythium, Cylindrocladium, Thielaviopsis en Olpidium) en bacteriën (Xanthomonas, Pseudomonas, Erwinia en Corynebacterium) worden uit het water verwijderd. Voor Fusarium en Verticilium is het verwijderingpercentage lager.
De constructie neemt veel ruimte in, maar doet ook dienst als wateropslag. Echter, het microbieel leven heeft enkele weken rijping nodig. Daarnaast is de werking van een zandfilter temperatuursafhankelijk (watertemperatuur min 10 à 15 °C - ruimtetemperatuur best 15 °C). Niet alle ziekteverwekkers worden even goed verwijderd.
Zandseparator of cycloonfilter
Bij dit type filter worden vaste deeltjes via een tollende waterbeweging verwijderd. Door de draaiende beweging van het water worden zwaardere vaste deeltjes naar de buitenkant gedreven, terwijl het zuivere water verwijderd wordt uit de cycloonfilter vanuit het binnenste deel. Cycloonfilters zijn geschikt om vaste deeltjes met een dichtheid van minstens 1,5 g/cm3 te verwijderen. Ze zijn daarom goed geschikt om zand uit te filteren, maar niet organisch materiaal. Zandseparatoren worden aangeraden wanneer in het water grote hoeveelheden grof zand aanwezig zijn.
Periodiek dient het geaccumuleerde zand (manueel of automatisch) gespuit te worden, om een goede werking te blijven behouden. De mate waarin het zand verwijderd wordt is afhankelijk van de stroomsnelheid. Deze dient daarom juist ingesteld te zijn, om zand maximaal te verwijderen. Aangezien niet alle zand verwijderd wordt en vooral bij opstarten en stoppen van de irrigatie veel zand kan passeren, dient na de zandseparator nog een schermfilter geplaatst te worden.
Beadfilter
Figuur: beadfilter
Beadfilters zien eruit als een zandfilter maar werken toch op een andere manier. De filter is gevuld met duizenden zogenaamde "beads" of plastic korreltjes. Doordat de korreltjes perfect tegen elkaar aansluiten, creëert men enerzijds een enorme hechtingsoppervlakte (1500 m² per m³) voor bacteriën op een beperkt volume. Deze bacteriën kunnen instaan voor het afbreken van ammonium en nitriet.
Figuur: opstelling beadfilter (bron: Haus- & Gartentrends)
Anderzijds zullen vuildeeltjes in de korrels blijven hangen en kunnen dergelijke fijne vuildeeltjes uit het water worden filteren. De beadfilter is een gesloten systeem onder druk. Wel moet er voor de beadfilter een voorfilter geplaatst worden om te voorkomen dat grof vuil, zoals algen en bladeren, de inlaatklep zou blokkeren.
Bij het reinigen van de filter worden door middel van een krachtige luchtpomp (blower) de balletjes door elkaar blazen. Door de turbulentie komen de vuildeeltjes los en voorkomt men het samenklitten van de beads. Daarna kan via een terugspoeling het vuil naar het riool gepompt worden.
Automatische filters
Foto: SAF-filter (bron: Amiad)
Bij grotere tuinbouwbedrijven kan gekozen worden voor industriële filters met automatische terugspoeling. Deze zijn compacter en dus veel kleiner dan klassieke zandfilters, vereisen minder water voor terugspoeling en kanaalvorming -zoals bij onvoldoende terugspoelen van een zandbed (in zandfilter)- kan niet optreden.
SAF-filters combineren de voordelen van schermfilters (groffilter voor zand), met de dieptewerking (meerlagig fijnfilterscherm in RVS) die nodig is voor het uitfilteren van organisch materiaal (algen, potgronddeeltjes). Automatische reiniging gebeurt met behulp van een ‘suction scanner’ aangedreven door een electromotor, waarbij het vuil spiraalsgewijs van de binnenkant van het scherm wordt afgezogen en afgevoerd. Dergelijke filters zijn complexer, duurder en er is toch enige kennis van hydraulische werking nodig.
Overige filters
Korffilter
Korffilters bestaan uit een filterhuis vervaardigd uit gietijzer, carbon staal, RVS, of een ander materiaal, met daarin een roestvrijstaal filterelement (korf), met metaalgaas. De vorm van de korf kan verschillen: enkelvoudig, dubbel of bestaande uit meerdere manden. Filtratie vanaf 10µm is mogelijk.
Foto: korffilter
Zakkenfilter
In een filterhuis wordt een filterzak geplaatst. Deze zak bestaat uit polyester, polypropyleen of nylon. Zakkenfilters vervaardigd uit nylon zorgen voor oppervlaktefiltratie waarbij het water van binnen naar buiten stroomt door 'de zak'. De vuildeeltjes worden tegengehouden door het filtermateriaal en blijven in de wand van de zak kleven. Filtratie van 5 µm tot 2000 µm is mogelijk. Het nylon filtergaas kan eenvoudig worden gereinigd en de zak kan (beperkt) worden hergebruikt. Dit is meteen ook het grote voordeel van dit soort filterzakken. De uit polypropyleen vervaardigde zakkenfilters zorgen voor een dieptefiltratie: het water stroomt van binnen naar buiten door het vilt, waarbij de vuildeeltjes in het naaldvilt worden vastgehouden. De dikte van het naaldvilt bepaalt mee de fijnheid die we kunnen filteren. Naaldviltfilters kunnen filteren tot 1 µ.
Fijnere filtraties kunnen worden bereikt door gebruik te maken van speciale filterzakken met verschillende lagen (absorptie van gelachtige vervuiling of absorptie van olie, absoluut filtratie < 1 µ,...)
Foto: zakkenfilter
Kaarsenfilter
Deze filter is de kleinste filter en heeft de meeste opvolging nodig. Het gamma filterkaarsen geeft u een grote flexibiliteit bij het kiezen van filtratieoplossingen: nominaal en absoluut werkende polypropyleen filterkaarsen, draad gewikkelde acrylvezel filterkaarsen, hars gebonden filterkaarsen, actief-kool filterkaarsen. De filterkaarshuizen zijn leverbaar in plastic, polypropyleen of roestvrij staal.
Foto: kaarsenfilter